Is het modelrecht op deze scooter geldig?

Om die vraag te beantwoorden, eerst het antwoord op de vraag wat modelrecht is. En wat het verschil is met auteursrecht. De vraag is belangrijk voor makers en producenten van werken van industriële vormgeving. Die willen hun producten zo goed mogelijk exploiteren en ze daarom optimaal beschermen tegen namaak. Wat is de beste keus?

Auteursrecht

Het auteursrecht is inzetbaar als het product voldoet aan de in de rechtspraak gestelde eis, dat het ‘oorspronkelijk’ is. Het moet ‘het persoonlijk stempel van de maker dragen’. De drempel voor de beoordeling daarvan ligt over het algemeen niet erg hoog. Een beetje creativiteit, want daar hebben we het dan over, levert al gauw auteursrecht op. Toch is waakzaamheid geboden.

Modelrecht

Het modelrecht is speciaal bestemd voor ambachtelijke producten of gebruiksvoorwerpen. De modelwet stelt de eis dat het voorwerp een ‘eigen karakter’ heeft en ‘nieuw’ is. Dat is het geval als de gemiddelde gebruiker die bekend is met het soort voorwerp waar het om gaat, daarvan een indruk heeft die verschilt van de indruk die hij heeft van oudere modellen van een dergelijk voorwerp. De aard van het voorwerp en de mate van vrijheid die de ontwerper heeft bij de vormgeving speelt daarbij een rol.

Registratie

Een belangrijk verschil tussen auteursrecht en modelrecht is, dat het modelrecht wordt verkregen door middel van registratie wat voor het auteursrecht niet geldt. En – hiermee samenhangend - dat bij die registratie het eigen karakter en de nieuwheid van het voorwerp vooraf kan worden getoetst. Houders van een ouder gelijkend model kunnen bezwaar maken tegen het aangevraagde nieuwe model. ‘Geen eigen karakter’ en ‘niet nieuw’ betekenen automatisch ‘geen registratie’. Waren de scooters van Multimox nieuw en hadden ze een eigen karakter?

Asian Gear tegen Multimox

Het ging om twee modellen van Multimox. Die werden bij het Europese Merken- en Modellenbureau EUIPO wegens ‘niet nieuwheid’ aangevallen door Asian Gear, de producent van een ouder Chinees model. Een van de verweren van Multimox was, dat uit de technische en wettelijke vereisten voor scooters nu eenmaal bepaalde beperkingen voortvloeien en de ontwerper daardoor beperkt is in zijn vormgeving. Het EUIPO veegt dat argument van tafel. Er zijn oneindig veel mogelijkheden, zegt zij, om de kenmerken van scooters (zoals de contouren, de kleuren, de vorm, de oppervlaktestructuur en de afzonderlijke elementen) vorm te geven en met elkaar te combineren.

Nieuwheid en eigen karakter

Multimox komt nog met een ander verweer. Zij wijst op de contrasterende vormgeving van haar modellen, de kleurige afzetting van de zitting en de kunststof bekleding tegenover de lichte lak van het uit metaal gemaakte deel van de scooter. Opmerkelijk is dat Multimox hier eigenlijk met een auteursrechtelijk verweer komt: “Kijk eens hoe creatief onze scooters ontworpen zijn”. Maar daar gaat het in het modelrecht niet om. Daar gaat het slechts om nieuwheid en eigen karakter.

Gelijke totaalindruk

Het Europese Modellenbureau vindt dat er sprake is van doorslaggevende verschillen tussen het Chinese model en de door haar aangevallen modellen van Multimox, waardoor zij voor de gemiddelde scooterrijder een gelijke totaalindruk hebben. Het Bureau zegt, dat de kenmerken van het oudere Chinese model niet vereist zijn door een technische noodzaak, met andere woorden, het resultaat zijn van de vrije keuzes van de ontwerper en voegt daar aan toe, dat ze vrijwel lijken te zijn nagemaakt.

Conclusie en les

De scooters van Multimox worden als model wegens gebrek aan eigen karakter als model nietig verklaard. Les voor industrieel ontwerpers en producenten. Vertrouw niet alleen op het auteursrecht maar overweeg ook een registratie als model. Bedenk daarbij dat een voorwerp nieuw moet zijn in de betreffende markt en een eigen karakter moet hebben. De gemiddelde gebruiker is daarbij de maatstaf. In geval van inbreuk, maak gebruik zowel van het auteursrecht als van het modelrecht.