Is bakfiets “Shepherd” een auteursrechtinbreuk op bakfiets “Family”?

In Januari 2017 schreef ik een artikel “Kort Geding Bakfiets van de baan”. Het artikel staat op mijn nieuwspagina. Het ging over een bakfiets (de Vogue) die te veel zou lijken op de bekende Babboe. Partijen troffen een schikking, zodat we nooit zullen weten wie gewonnen zou hebben. Ik gaf Babboe toen weinig kans, omdat zij zich voor haar stelling voornamelijk leek te baseren op de overeenkomsten in “de ronde vormen van de bak", "de constructie van het frame" en "de stoere uitstraling”. Ik legde uit, dat een stijl of mode (ronde vormen/stoere uitstraling) nooit beschermd kan zijn. Om daarvoor in aanmerking te komen moet er sprake zijn van concrete creatieve uitingen.

De feiten

Nu is er toch weer zo’n bakfietsenzaak maar deze keer moest de rechter (kort geding Rechtbank Den Haag) eraan te pas komen. Een schikking (zoals in de Babboe zaak) bleek niet mogelijk. Het ging om de ‘Family fiets’ van SUM (de witte bakfiets op de foto) waarvan de vraag was of daarop inbreuk werd gemaakt met de ‘Shepherd’ van Azor (de rode bakfiets). De Family is er al sinds 2011. De Shepherd zou dit najaar op de markt komen.

"Family" auteursrechtelijk beschermd, creatieve keuzes?

De eerste vraag was of de Family wel een auteursrechtelijk beschermd werk is. De bakfiets zou daarvoor een eigen oorspronkelijk karakter moeten hebben. De vorm van de bakfiets zou het resultaat moeten zijn van scheppende menselijke arbeid, waarbij (vrije) creatieve keuzes zijn gemaakt. Onder die voorwaarde kunnen ook gebruiksvoorwerpen, zelfs als zij een zeker technisch gehalte hebben, auteursrechtelijk beschermd zijn. Zolang de aanwezige technische aspecten (vorm, maten etc) maar niet bepalend zijn voor de vorm. Want dan is zo’n vorm niet het resultaat van vrije creatieve arbeid.

Stijl en mode

Maar was er in deze zaak net als bij de Babboe niet ook sprake van een onbeschermde (en dus voor iedereen vrij te gebruiken) stijl of mode? Dat was zeker een punt. De rechter zegt daarover, dat daarvoor onderzocht moet worden of de vormgeving van de verschillende elementen (van de bakfiets) zodanig is dat je kunt zeggen dat de maker aan een gangbare mode of stijl op een voldoende eigen wijze uiting heeft gegeven. Er moet dus sprake zijn van een concrete uiting. De vraag daarbij is of je voor de beoordeling daarvan terug moet naar het moment van ontstaan van het ontwerp of dat dat moment nu is.Terecht zegt de rechter dat dat uitgangspunt het moment van ontstaan is.

Techniek

Er werd een flinke strijd gevoerd over de vraag in hoeverre de technische elementen van de Family (en dan met name de bak) in de weg staan aan auteursrechtelijke bescherming. Ik pik er één punt uit. De buizen aan de bovenzijde van de bak (volgens de producent van de Shepherd het belangrijkste vormgevingselement van de Family) zouden uitsluitend als bescherming dienen (techniek dus) en daarom niet kunnen bijdragen aan het auteursrechtelijk gehalte (vrije creatieve keuzes) van de bakfiets. De producent van de Family zeg dat die buizen juist wel een esthetische functie hebben en niet noodzakelijk zijn voor de sterkte van de constructie en dus het resultaat van vrije creatieve keuzes.

Vrije creatieve keuzes

Na enige uitweiding over het gebrekkige door Shepherd te leveren bewijs ten aanzien van de sterkte van het materiaal van de bak en of deze nu wel of geen extra bescherming nodig had, oordeelt de rechter dat de bak zo-ie-zo al bescherming toekomt alleen al omdat deze op veel verschillende wijzen kan worden vormgegeven en voor het ontwerp van deze bak dus vrije creatieve keuzes zijn gemaakt.

Ontlening, bestaand erfgoed

Ook over de vraag of de Family niet voor een groot deel was ontleend aan destijds al bestaande bakfietsen (erfgoed) in het algemeen en meer specifiek aan een al in 2010 door de producent van de Shepherd op de markt gebrachte bakfiets (de Cargo Bike) is druk gesteggeld. De rechter wijst op het grote aantal verschillen tussen de Family en de Cargo Bike (veel meer verschillen dan er overeenkomsten zijn) en leidt daaruit af dat de Family een eigen oorspronkelijk werk is en dus auteursrechtelijke bescherming verdient.

Auteursrechtinbreuk

Na die slag te hebben binnengehaald was het nog de hamvraag of de Shepherd inbreuk maakte op de Family. Vertoont de Shepherd zodanig de karakteristieke trekken van de Family dat de totaalindrukken van beide bakfietsen te weinig van elkaar verschillen om tot de conclusie te kunnen komen dat de Shepherd een zelfstandig werk is. Om het lange verhaal van de voorzieningenrechter kort te maken haal ik één zin uit zijn betoog aan: “Beide bakken zijn aan de bovenzijde omsloten met in materiaal, glans en kleur contrasterende aluminium elementen die aan de zijkanten rond zijn en die, van de zijkant bekeken, de licht gebogen lijn van de bak volgen”. Conclusie is dat de totaalindrukken van beide bakfietsen zodanig met elkaar overeenkomen dat de Shepherd inbreuk maakt op de Family.

Vonnis

De producent van de Shepherd wordt verboden haar bakfiets te (laten) produceren en verkopen. Verder moet zij aan al haar dealers een e-mail sturen zoals door SUM gevorderd waarmee deze dealers worden geïnformeerd over de veroordeling. Had de producent van de Shepherd dan toch maar beter een schikking kunnen treffen? Hij kán in hoger beroep en het is niet uitgesloten dat het vonnis dan wordt vernietigd. Er zijn argumenten voor, maar de kans op een beter resultaat lijken me niet heel groot.