Lookalike Max Verstappen in Picnic filmpje toch een portret

De feiten

Ik berichtte eerder in mijn ‘nieuwsberichten’ over de procedures die zijn gevoerd over de vraag of het gebruik van een lookalike van Max Verstappen door Picnic een inbreuk vormden op het portretrecht van Max Verstappen. De lookalike, optredend in een filmpje op de Facebook-pagina van Picnic, brengt boodschappen van Picnic rond onder de kop “als je op tijd bent hoef je niet te racen”. Er wordt gerefereerd aan het optreden van Verstappen in reclamefilms voor Jumbo. De lookalike draagt dezelfde outfit als Max Verstappen. Ook voor het overige is duidelijk dat het om hem gaat.

Rechtsgang

Verstappen vorderde destijds onder meer een verklaring voor recht, dat Picnic door de openbaarmaking van zijn portret op grond van art. 21 Auteurswet onrechtmatig had gehandeld. De rechtbank wees die vordering in eerste instantie toe, het gerechtshof vernietigde later dat vonnis en wees de vordering af. Nu was de Hoge Raad aan de beurt.

Oordeel van het Gerechtshof; persiflage

Ik herhaal eerst nog wat de overwegingen van het Hof waren voor afwijzing van de vordering van Verstappen. Het Hof was – anders dan de rechtbank – van mening dat het niet om een portret van Verstappen ging in de zin van de Auteurswet. Het beeld van Verstappen wordt weliswaar opgeroepen, maar door het algehele optreden in het reclamefilmpje voor Picnic (in de vorm van een persiflage) is het voor de toeschouwer duidelijk dat het niet Verstappen zelf is en dus (letterlijk) niet zijn portret. Het feit dat de associatie met Verstappen met opzet wordt gewekt maakt dat niet anders.

Bijkomende omstandigheden

De Hoge Raad verwerpt die redenering. Een portret – zegt zij - is een afbeelding van een persoon die daarin kan worden herkend. Die herkenning hoeft niet slechts beperkt te zijn tot een herkenning van de persoon in een lookalike, in hoe deze er precies uitziet dus, maar kan mede gebaseerd zijn op bijkomende omstandigheden, zoals de wijze van presentatie van de lookalike, de grime en kleding en de context. Het maakt voor de portretvraag niet uit of de toeschouwer direct ziet dat het niet om de echte Verstappen gaat, maar om iemand die (in zijn uiting) op hem lijkt.

Redelijk belang

Ook het feit dat de uiting van Picnic een parodie is heeft geen invloed op de vraag of de lookalike een portret van Verstappen is. Die omstandigheid kan wel nog een rol spelen als het om de vraag gaat of Verstappen op grond van zijn portretrecht een 'redelijk belang' heeft zich tegen openbaarmaking van zijn portret te verzetten. De Hoge Raad vernietigt de uitspraak van het Hof Amsterdam en verwijst de zaak naar het Hof Den Haag. Dat zal nu dus ook moeten oordelen over de vraag of Verstappen een 'redelijk belang' heeft om zich tegen het gebruik van zijn portret te verzetten.

Belang van de uitspraak

Het belang van de uitspraak is, dat met name waar voor reclamedoeleinden wordt geprofiteerd van iemands bekendheid door gebruik te maken van zijn of haar kenmerken middels een lookalike, deze daar niet mee wegkomt door dat op een persiflerende wijze te doen. Dat het publiek wel snapt dat het niet de echte bekende Nederlander is die optreedt, is geen vrijbrief. De vraag blijft wel of het belang van de geportretteerde in kwestie ondanks het persiflagekarakter van de uiting geschaad is, bij voorbeeld door aantasting van de waarde van zijn imago en reputatie. We zullen dus nog zien hoe dat in de zaak Verstappen/Picnic bij het Hof Den Haag uitpakt.